29 Eylül – 15 Aralık 2023

Suat Öğüt’ün kişisel sergisi Birdir Bîr, Hasankeyf’i sular altında bırakan Ilısu Barajı’nın bölgedeki ekosistem ve kültürel miras üzerindeki etkilerini konu alır. Sergideki işler, sanatçının geçmişiyle kurduğu ilişki üzerinden, bölgenin yakın tarihte geçirdiği dönüşümlere ışık tutar.

Birdir Bîr, sanatçının on beş yaşındayken kısa süreli gittiği Batman’da Hasankeyf’in maketini yaparken çektirdiği bir hatıra fotoğrafından yola çıkar. Sergi, su anlaşmazlığının sebep olduğu yıkım, yerinden edilme ve bölgenin doğal yapısının uğradığı telafisi mümkün olmayan tahribata atıfta bulunur. Dicle Nehri’nin ikiye ayırdığı Hasankeyf’i merkezine alan sergide Öğüt çocukluk anılarıyla ilişkili malzemeler kullanarak Yukarı Mezopotamya’daki su ve kent politikalarını, beşerî hayatı ve sınırların işlevini yorumlar.

Sergi içeriğini yerleştirmeler, videolar, matbu materyaller ve bir şehir maketi oluşturur. Giriş kısmında bulunan üç kanallı video Nefes, baraj inşaatının bölgede yarattığı tahribatı öznel bir yaklaşımla belgeler. Aynı zamanda, bölge halkının tüm olumsuzluklara rağmen yaşamak için gösterdiği direnişe yakından bakar. Sergide yer alan bir diğer iş, Kaybolan Manzarayı Tamamlamak isimli Hasankeyf maketiyse, ilçenin baraj inşaatından önceki hâline panoramik bir bakış sunar. Terk edilmek zorunda bırakılan yerleşim yerlerini, sit alanlarını, antik kanyonları ve çok sayıda mağaranın bulunduğu coğrafi dokuyu sular altında kalmadan önceki hâliyle hayal etmeye olanak sağlar. 

Maketle aynı odada bulunan Öngörülmeyen Ritimler isimli iş, sanatçının araştırma ve üretim süreçlerini sentezlediği bileşenler barındırır. Nehrin küçük ölçekli uydu görüntüsünün hatlarını takip ederek biçimlenen bir heykele, matbu materyaller ve iki video eşlik eder. Çalışma, Dicle Nehri’nin yayıldığı coğrafyadaki su anlaşmazlığını ve nehrin bölgede yarattığı eko-politik etkileri irdeler. Google Haritalar uygulaması kullanılarak üretilen videolar, Dicle Nehri’nin Diyarbakır ile 2020’de Mardin Dargeçit’te açılan Ilısu Barajı arasındaki kritik bölgeyi takip eder. Öğüt bu çalışmanın bir parçası olarak nehrin rotasını belirlerken kullandığı ve tahribatı belgeleyen ÇED raporlarına da yer verir.

Sergi mekanındaki apartman boşluğuna yerleşen mozaiklerdeyse, Yukarı Mezopotamya bölgesinin yok olan kuşları tasvir edilmiştir. Nesli tükenme tehlikesi altındaki on iki kuş türünün  görüldüğü panolar, biçimsel olarak bölgede bulunan arkeolojik alanlardaki mozaiklerle ilişkilenir. Bölgedeki canlı çeşitliliği ile sular altında kalan kültürel mirasın paylaştığı ortak akıbete işaret eder.

Hasankeyf ve bölgenin geleceğinin belirsizliğini koruduğu günümüzde üretilen işleri bir araya getiren Birdir Bîr, tarihsel tespitler yapmaktansa sanatçıyı bir dönemin tanığı olarak konumlandırarak mütevazi bir otobiyografik anlatıya başvurur. Kaybedilenlerin geri gelmeyeceği gibi kabullenmesi zor gerçekler karşısında çocuk zihninin kurmacaya olan eğiliminden ilham alan sergi, doğal ve yapılı çevreyi koruma ve hafızayı paylaşmanın birleştirici ve güçlendirici yönlerine odaklanır.

Birdir Bîr sergisi, Hollanda Krallığı Başkonsolosluğu, Mondriaan Fond ve Sanatorium tarafından desteklenmektedir.